Jednym z pierwszych, którzy na ziemiach polskich znieśli pańszczyznę był ksiądz katolicki Stanisław Staszic. Zrobił to w 1813 roku na terenie Biłgorajskiego Towarzystwa Rolnego.

Pańszczyzna, była "łagodniejszą" formą niewolnictwa, łagodniejszą, bo chłop mógł/musiał iść do armii, a niewolnik nie. Zachowały się zapiski dysput prowadzonych między "panem i plebanem", o tym, czy chłopa w ogóle można nazywać człowiekiem. W ich rozumieniu, był to taki, trochę bardziej inteligentny pies, zabić można, ale szkoda, bo może się przydać. Misją kleru (nie kościoła) od zawsze było utrzymywanie ludu w ciemnocie. Do nauki, dopuszczano wybranych, w końcu feudalne majątki trzeba było jakoś administrować. Reszta, miała być bezwarunkowo poddana i oddana. Jak widzicie, nic się nie zmieniło